O ADXECTIVO. A GRADACIÓN

O ADXECTIVO. A GRADACIÓN

Sesión de 60 minutos sobre o adxectivo.

Neste tema veremos, fundamentalmente a flexión do grao do adxectivo e os diferentes procedementos que temos para realizala.

martes, 17 de enero de 2012

jueves, 1 de diciembre de 2011

Obxectivos


  • Saber que o adxectivo, ademais de flexión de xénero e número, presenta flexión de grao.

  • Coñecer os diferentes graos do adxectivo: comparativo e superlativo.

  • Coñecer e saber utilizar adecuadamente os diferentes procedementos que posúe a nosa lingua para expresar os diferentes graos do adxectivo.

  • Aplicar os coñecementos adquiridos á producíón propia de textos, nos que se empreguen adxectivos nos diferentes graos.

Contidos


  • O adxectivo e a súa gradación. O grao positivo.

  • O grao comparativo: de igualdade, inferioridade e superioridade.

  • Procedementos para expresar os diferentes tipos de comparativos.

  • O grao superlativo: absoluto e relativo.

  • Procedementos para expresar os diferentes tipos de superlativo.

  • Comparativos e superlativos irregulares.

Materiais

O ADXECTIVO. A GRADACIÓN.
Os seguintes enlaces son teoría sobre a gradación do adxectivo que debedes de consultar antes de realizar as actividades correspondentes a este tema.
http://centros.edu.xunta.es/cuntiscpi/adxectivo/adxectivo.html
http://gl.wikibooks.org/wiki/Curso_de_lingua_galega/O_Adxectivo/A_gradaci%C3%B3n
http://www.staki.com/matuquin/index.htm


Actividades

Completa as seguintes frases con algunha forma coherente do comparativo:
Nunca quixo facilidades lle daban.
Era cativo seu primo.
Foi importante nunca supuxemos.
Agora xa é alto seu pai.
Prefiro estes de aquí outro de alá.
Hoxe é tarde onte.
Venderon froita puideron.
Brillaban os teus da túa tía
Vale ela e ti.
Cómpre saír antes eles, non vaia ser que cheguen antes nós.
A rapaza sabe parece, e por suposto esperas.
Non atopou oportunidades vós.
Penso que para ese labor vale el ela.
Recolleron peras mazás.
Ten dereito Xoán Pedro.
Déronlle a Nuria a Paula, pero esperaba.
Vós sodes eles, e estades preparados calquera.
Sabe a filla súa nai.
A túa colección ten figuras miña, pero entre os dous non xuntamos ela.
Xoga mellor o Raúl Figo.
Preferiría telos hoxe antes mañá.
Comía mellor estes outros.
Preferiron ir ó Porriño antes aldea.
Saíron antes os nosos paquetes vosos.
Atendéronte a ti antes min.
Solucións
Completa as seguintes frases con algunha forma coherente do comparativo:
Nunca quixo máis/menos facilidades das que lle daban.
Era tan cativo como/coma seu primo.
Foi máis importante do que nunca supuxemos.
Agora xa é máis/menos alto ca/que seu pai.
Prefiro estes de aquí que os/cós/ ca os outro de alá.
Hoxe é tan tarde como/coma onte.
Venderon tanta froita como puideron.
Brillaban máis os teus que os/ ca os /cós da túa tía
Vale máis/menos ela e ca ti.
Cómpre saír antes ca eles, non vaia ser que cheguen antes ca nós.
A rapaza sabe máis/menos do que parece, e por suposto máis/menos do que esperas.
Non atopou tantas oportunidades coma vós.
Penso que para ese labor vale máis/menos el ca ela.
Recolleron máis/menos peras ca/que mazás.
Ten máis/menos dereito Xoán ca/que Pedro.
Déronlle a Nuria máis/menos ca/que a Paula, pero máis/menos do que esperaba.
Vós sodes máis/menos ca eles, e estades máis/menos preparados que calquera.
Sabe tanto a filla como/coma súa nai.
A túa colección ten tantas figuras como/coma a miña, pero entre os dous non xuntamos máis ca ela.
Xoga mellor o Raúl que o / có/ ca o Figo.
Preferiría telos hoxe antes ca/ que mañá.
Comía mellor estes que os/ ca os/ cós outros.
Preferiron ir ó Porriño antes que á/ ca á aldea.
Saíron antes os nosos paquetes ca os /que os vosos.
Atendéronte a ti antes ca min.

Realizar os exercicios 8, 9 e 10 do seguinte enlace. Inclúe solucións
http://www.ogalego.eu/exercicios_de_lingua/exercicios/morfoloxia/subs_adx.htm#7
No seguinte enlace figuran máis exercicios do grao do adxectivo coas respectivas solucións.
http://gl.wikibooks.org/wiki/Exercicios_de_morfosintaxe_en_lingua_galega/adxectivo/Gradaci%C3%B3n

Máis exercicios de reforzo sobre o grao do adxectivo, no enlace que aparece a continuación.
http://www.trasancos.net/departamentos/galego/exercicios/1eso/ADXECTIVOS%201%20ESO/adxectivos.htm

miércoles, 30 de noviembre de 2011

Castelao

Imaxe de Castelao

Alfonso Daniel Rodríguez Castelao

martes, 29 de noviembre de 2011

O Rifante

O “Rifante”
O “Rifante” era un mariñeiro que ganaba pesos que na súa bulsa gardábanse talmente como auga nunha peneira. En terra o Rifante non tiña caletre ningún; en canto ponía pé no seu barco, trocábase nun sabio. Tiña moitos fillos e moitos netos e todos a gastar a barullo porque o mar daba para todo.
Ninguén lle negou o creto de bo patrón e de bo cristiano que tiña; mais ás veces parecía ter tratos co demo. Habían de larga-lo aparello outros mariñeiros e non habían de coller ren; chegaba o “Rifante” e collía unha fartura de peixe.
O “Rifante” era farturento de seu. Estando a pique de morrer afogado ofreceuse a Nosa Señora e regaloulle un manto de seis mil reás, ademais da misa cantada, música, foguetes, traxes novos e comida a fartar.
O “Rifante” tiña fe na súa fada. Unha vez enfermouse e fixo de patrón o fillo máis vello. En canto volveu do mar, o fillo achegouse ó leito do pai e tatexando de medo contoulle que o aparello quedara trabado nunhas pedras. O “Rifante” dixo simplesmente: “Non teñas medo, Ramón; o mar levouno, o mar dará para outro”. E despois calou e virouse cara á parede.
¡Que confianza tiña o “Rifante” no mar!
Pero tanta fartura minguou de súpeto e a fame foi entrando en tódolos fogares. Tal aconteceu cando as traíñas mataron o xeito.
O “Rifante” apareceu un día diante do meu pai, amigo seu dende nenos e adernais conselleiro.
— ¿Sabes unha cousa? —dixo—. Hai fame, ¡fame!, na casa do “Rifante”. Ti xa sabes que nunca pedín nada a ninguén; mais agora veño petar na túa porta para que me emprestes mil reás. Quero botarlle un balcón novo á miña casa, ¿sabes?, e así a xente que vexa que ando en obra non pensará que os meus non teñen que levar á boca.
Meu pai, que percorreu moito mundo, aseguroulle que a fame cúrase con pan, mais o “Rifante” púxose teso e volveu a falar.
— A vergonza é pior que a fame.
E seguro meu pai de non convencer en terra a un home que somentes ten intelixencia no mar, abreu a gabeta e colleu mil reás, pero o “Rifante” atallouno:
— Non, agora non mos deas; xa virei por eles.
Na noite daquel día velaí se sinteu unha tropa na nosa casa. Era o “Rifante” que viña coa muller, os fillos, os xenros, as noras e os netos; todos en procura dos mil reás.
A patulea do “Rifante” encheu a casa toda e daba medo pensar cómo formarían roda dernandando pan ó seu Patriarca.
O “Rifante”, coa gorra encachada até as orellas, pideulle os cartos a meu pai e, ó recibilos das súas mans, descubreuse relixiosamente e, amostrándollos a todos, dixo con solenidade:
— Miña muller e meus fillos, se morro, xa sabedes que se lle deben cincoenta pesos a iste horne.
E sen decir outra verba, tapou a cabeza e foise diante de todos, escaleira abaixo.

martes, 9 de noviembre de 2010

2º BAC. SEMIPRESENCIAL.

TEMA I. A POESÍA DAS IRMANDADES DA FALA. N.VARELA E R.CABANILLAS.

1. Primeiros anos do século: no terreo cultural vanse consolidando as ideas nacionalistas grazas a:
• Irmandades da Fala (1916)
• Xeración Nós.
• Seminario de Estudos Galegos
• Partido Galeguista.

2. Desde o punto de vista literario hai unha continuidade da literatura anterior, no sentido de que a lírica, nestes primeiros anos, segue a ser o xénero máis cultivado no que sobresaen dous poetas: Noriega Varela e Ramón Cabanillas.

3. Noriega Varela, representante da Escola Tradicionalista coa obra Do ermo
• Poesía costumista. Composicións nas que segue a liña decimonónica.
• Lirismo da natureza. Poemas máis cultos nos que se aprecia a influencia de poetas portugueses.

4. Ramón Cabanillas, representante da Escola Renovadora.
• Poesía lírica: No desterro, Vento mareiro, Da terra asoballada ou A Rosa de cen Follas.
• Poesía narrativa. Na noite estrelecida, Samos e O bendito San Amaro

lunes, 8 de noviembre de 2010

O LIRISMO GALEGO-PORTUGUÉS.

TEMA I: A LÍRICA MEDIEVAL .A CANTIGA DE AMIGO.
O paso de Idade Antiga á Idade Media foi un proceso longo e complexo. No século IX xa podemos falar dun romance diferenciado con respecto ó latín: o galego-portugués, aínda que os primeiros textos escritos no noso idioma datan de finais do século XII e principios do XIII. A partir de aquí comeza un novo período para a nosa lingua e tamén para a nosa literatura que se coñece con nome de Idade Media.
Desde o punto de vista cultural, hai que salientar o descubrimento da tumba do Apóstolo Santiago (no ano 813) que deu orixe á cidade de Compostela converténdose nun reclamo de moitos peregrinos que acudían á cidade Compostelá para visitar a tumba. De tal xeito que o arcebispo Diego Xelmírez potenciou estas peregrinacións conseguindo que o papa Calixto III instituíse o ano Xacobeo: desde entón outórgase a graza do Xubileo a quen visite a tumba do Apóstolo nos anos que nos que o 25 de xullo cadre en Domingo.
É así como o camiño de Santiago permitiu a peregrinación de xentes procedentes de diferentes puntos de Europa e con elas a entrada das diferentes correntes culturais do momento.
Por outra banda a partir do século XI tivo lugar un cambio importante que terá a súa transcendencia nas relacións e na cultura medieval europea, xa que as clases máis privilexiadas de Europa, ata entón maioritariamente analfabetas e con preocupacións exclusivamente guerreiras, comezaron a ter inquietudes culturais e artísticas, este cambio vén determinado polo contacto dos nobres coa cultura árabe, a través das Cruzadas. Deles aprenderon a facer versos, a tocar o laúde ou a cortexar a unha dama, e todo isto converteuse nun sinal de distinción social, igual o maior que saber loitar no campo de batalla. Esta nova sensibilidade chegou a Galicia por dúas vías: por unha banda da man dos trobadores occitanos e franceses que fixeron o camiño de Santiago e pola outra, a través da influencia cultural, que a orde monacal de Cluny de orixe francesa, exerceu sobre a Igrexa daquel tempo e, polo tanto, sobre os fillos dos nobres que con eles se educaban.
Neste ambiente medieval nace o amor cortés que deu orixe a unha amplísima produción lírica ( coñecida co nome de cancó provenzal), desenvolvida no sur de Francia a partir do século XII e posteriormente espallada á Península. Ese amor xurdiu como resultado do contacto da cultura cabaleiresca coa concepción platónica e mística do amor.
Da cultura cabaleiresca o poeta toma a obediencia, servidume e a a honra que os cabaleiros lle deben ó rei. O cabaleiro poeta rende vasalaxe á súa dama como se esta fose o seu señor. Debe ademais ser discreto e non desvelar a identidade da dama, porque moitas veces estaba casada. Esta é a razón pola que o seu nome aparece oculto baixo pseudónimo ou sinal.
Do platonismo e da relixiosidade da época os poetas toman a idea dunha amada tan perfecta moral e fisicamente que só se poden dirixir a ela nun plano de veneración case relixiosa.

En canto á poesía trobadoresca galego-portuguesa cultivada por trobadores galego-portugueses e casteláns é resultado do contacto coa cultura trobadoresca de orixe provenzal cunha tradición poética de carácter oral, xa existente no noso territorio. Cultiváronse fundamentalmente tres xéneros: a cantiga de amigo, a cantiga de amor e a cantiga de escarnio. Ademais existen os chamados xéneros menores, composicións que non se inclúen en ningún dos apartados anteriores, como a pastorela, o pranto, a tenzón...
Case toda a nosa produción chegou ata nós a través de códices manuscritos chamados cancioneiros. Conservamos os seguinte:
Cancioneiro de Ajjuda: de finais do século XIII. Descubriuse no pazo portugués de Ajuda. Inclúe case exclusivamente cantigas de amor e está incompleto porque lle faltan os nomes dos autores e a notación musical.
Cancioneiro da Biblioteca do Vaticano. Descubriuse na biblioteca do Vaticano . Inclúe cantigas dos diferentes xéneros. A diferenza do anterior ten o nome dos autores
Cancioneiro da Biblioteca Nacional de Lisboa. Hoxe consérvase na biblioteca que lle deu o nome . É o máis completo dos tres pois ademais de incluír un nº considerable dos diferentes tipos ou xéneros de cantigas, estas van precedidas dun tratado poético que explica as técnicas da composición das cantigas.
Ademais destes 3 cancioneiros conservamos outros textos entre os que destaca O pergamiño Vindel, que contén 7 cantigas coñecidas do xograr Martín Códax e inclúe notación musical que nos permite coñecer a melodía orixinal.

Autores e intérpretes.
TROBADOR. Xeralmente era de condición nobre aínda que ás veces non estaba en boa situación económica. Era o compositor das cantigas, que ás veces el interpretaba. Aparece citado nos Cancioneiros polo nome e apelidos.
XOGRAR. É de condición social baixa. Era o intérprete de cantigas alleas e mesmo podía estar ó servizo dun trobador fixo aparecen citados polo nome, alcume ou lugar de procedencia.
SEGREL. Pertence á clase dos escudeiros burgueses e pequena fidalguía. É un trobador no sentido de que el mesmo é o autor e intérprete das composicións, pero diferénciase do 1º en que cobra pola interpretación das súas composicións nas cortes.
MENESTREL. Instrumentista que acompañaba a interpretación musical das cantigas.
SOLDADEIRAS. Eran mulleres que acompañaban coas danzas e acrobacias as interpretacións. A máis coñecida foi María a Balteira (motivo de moitas cantigas de escarnio).

A CANTIGA DE AMIGO.
A cantiga de amigo ten a súa orixe na lírica popular autóctona anterior ó trobadorismo, aínda que tamén amosa influencias da lírica provenzal. Trátase de breves cancións realizadas por trobadores pero postas en boca dunha muller que expresa os seus sentimentos amorosos cara ó amigo. Este é o sinal distintivo do xénero e sinónimo de amado. O amigo non sempre é invocado directamente, xa que a protagonista pode dirixirse a outros interlocutores como a nai ou outra amiga e, mesmo, a elementos da natureza que aparecen personificados e tamén actúan como confidentes dos sentimentos amorosos da muller.

En todas as cantigas de amigo hai unha serie de motivos ou constantes que se repiten e que reciben o nome de campos sémicos. O campo sémico do panexírico é un canto que a protagonista feminina fai da súa propia beleza e das calidades poéticas do seu amigo. Pode desenrolarse ó longo da composición ou ocupar un lugar marxinal. É o único campo sémico que pode aparecer combinado cos outros. Outro campo sémico é o do amor correspondido e o amor insatisfeito, que representa as dúas caras da relación amorosa entre a moza e o seu amigo. Neste sentido a moza pode expresar ledicia ou coita (tristeza). Por último temos que falar do campo sémico da prohibición, que vén dada pola imposibilidade do encontro dos namorados, unhas veces motivada pola nai que se opón a esa relación, e outras veces motivado por causas de forza maior.

Desde o punto de vista temático, as cantigas de amigo poden ser de varios tipos: as bailadas de orixe tradicional ( pois están presentes en todas as literaturas) eran cantigas que acompañaban os bailes e, contrariamente ó carácter melancólico da maioría das cantigas de amigo, as bailadas expresan a alegría de amar e de vivir. As mariñas ou barcarolas constitúen un grupo importante dentro da tradición da cantiga de amigo, e nelas atopamos sempre a presenza do mar, que non aparece unicamente como escenario no que se sitúa a acción, senón que en moitas cantigas aparece personificado actuando como interlocutor da muller. Outro tipo de cantigas son as cantigas de romaría, de orixe autóctona, (non teñen paralelo noutras literaturas), preséntannos o ambiente das festas campestres ao carón da ermida, onde as mozas buscaban noivo ou se atopaban con el mentres as nais rezaban. O que as caracteriza é, pois, a presenza da ermida ou santuario, elementos que na maioría dos casos son un mero pretexto para o encontro amoroso. Por último están as albas ou alboradas que, na lírica provenzal era un xénero que narraba a despedida dos amantes ao mencer, alertados polo garda do castelo ( o gaita) que anunciaba a chegada do novo día. Con esta caracterización non atopamos albas na nosa tradición, xa que nas composicións galego-portuguesas nas que aparece o motivo da alba, a acción trancorre ó romper o día, e a doncela quéixase da longura das noites nas que o amigo está ausente. Polo tanto no lirismo galego-portugués non se pode falar de alba como xénero, senón de cantigas amigo nas que aparece o motivo da alba como momento no que transcorre a acción.

Desde o punto de vista formal, o trazo máis salientable da cantiga de amigo é o paralelismo. Trátase dun procedemento repetitivo que enlaza as estrofas de dúas en dúas, facendo que os versos da segunda estrofa sexan unha pequena variante dos versos da primeira. Cada unha das estrofas soe estar constituída por un par de versos con rima asonada seguido dun estribillo ou refrán (verso ou versos que se repiten ó final de cada estrofa). O paralelismo pode ser perfecto, cando os pares de estrofas están concatenados entre si, pois os segundos versos das estrofas do par anterior son sempre os primeiros versos das estrofas do par seguinte. Este procedemento de concatenación recibe o nome de leixaprén. Pero cando o paralelismo está illado en cada par de estrofas sen unión con outros pares entón falamos de paralelismo imperfecto.

Atendendo a un criterio formal as cantigas de amigo poden ser de meestría ou de refrán. As primeiras son aquelas composicións nas non que se rexistra o consabido refrán ou estribillo e nas que o paralelismo chega case a desaparecer ou está inusitadamente atenuado. Ademais, nelas, o vocabulario amosa xiros propios da cantiga de amor o que revela unha vez máis a contaminación entre os dous xéneros. En canto ás cantiga de refrán son aquelas que levan un estribillo ou refrán ó final de cada estrofa.

En canto ó cómputo silábico, na lírica medieval abranguía ata a última sílaba tónica de cada verso. Na cantiga de amigo os metros máis empregados son os octosílabos e os decasílabos, pero en moitas cantigas de amigo o número de sílabas dos versos é irregular. Esta irregularidade que se dá sobre todo nas de refrán, responde á influencia da tradición lírica autóctona, mentres que o isosilabismo deriva da influencia poética occitana.

Para rematar, podemos dicir que as cantigas de amigo poden ser monologadas ou dialogadas. Nas primeiras, a protagonista feminina fala dos seus sentimentos amorosos invocando ó amigo, ou ben dirixíndose a outros interlocutores ( a nai , as amigas, os elementos da natureza,...etc.) que en ningún caso teñen voz. En canto ás dialogadas, nelas a moza mantén un diálogo co amigo, unha amiga ou máis frecuentemente coa nai.